Rusya-Ukrayna Savaşı Bizi Aç Bırakacak Mı?

Bir haftaya yaklaşan Rusya’nın Ukrayna’yı işgâli sonucunda çıkan savaşın ve dünyanın bir çok yerinde süregelen tüm savaşların bir an önce bitmesi ve bölgemize ve dünyaya barış gelmesi ümidi ve temennisiyle bugünkü paylaşımımıza başlıyoruz.

Gerginlik, işgâl ve savaş başladığından beri bir çok yayında Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna’dan ciddi miktarda buğday ithal ettiği ve savaşın şiddetlenmesi ve uzun süre devam etmesi halinde aç kalmamıza varan riskler olduğu söylendi ve tartışıldı. Bu şüphesiz çok ciddi bir risk ve özellikle küresel salgının ardından ortaya çıkan küresel gıda krizinin üstüne eklendiğinde belki de ulusal bir kriz olarak değerlendirilmesi gerekken bir husustur.

Gelin biraz sayıları dilinden bu riskin büyüklüğünü ölçelim.

Konu buğday ithalatındaki Rusya ve Ukrayna bağımlılığı olunca ilk olarak değerlendirmeye bu iki ülkeden yapılan ithalatın toplam ithalattaki oranına bakarak başlamak gerekir.

Rusya ve Ukrayna’dan buğday ithalatının toplam buğday ithalatındaki payının son 20 yılda %4 mertebesinden dalgalı ama istikrarlı bir şekilde %86 seviyesine kadar arttığını görüyoruz. Buradaki dağılımı vermek gerekirse Ukrayna %4’ten %17’ye çıkarken Rusya’da %0’dan %69’a çıktığını görüyoruz.

Bu artışın temel sebebini irdelemek gerekir. Bir kaynak değişikliği mi yoksa mevcut kaynak ve tedarik üzerine yeni bir kaynak ve tedarik mi oluşturulmuş? Bunu görmek için aynı dönemdeki toplam ithalat değerine bakmamız gerekir.

Buradan baktığımızda aslında var olan ithalatın üzerine Rusya ve Ukrayna ithalatı eklenmiş gibi görünüyor. Ancak bu ani yükselişin bir sebebi olmalı; buğday hasatında aşırı düşüş ya da buğday ihtiyacında aşırı artış…

Bu 2 muhtemel sebepten doğrusunu öğrenebilmek için gelin konuyu biraz derinleştirelim. İlk olarak ülkemizdeki toplam hasat ve bu miktarın ihtiyacı karşılayıp karşılamadığını kontrol etmemiz gerekecek.

Grafiğe baktığımızda hasatın ihtiyacı büyük ölçüde karşıladığını görüyoruz. 20 yılın ortalamasını aldığımızda bu hasadın ihtiyacı karşılama oranının %94’ün üzerinde olduğunu söyleyebiliriz. Bu grafiğe ithalat miktarını da ekleyerek daha net bir bakış atalım.

Yaklaşık 20 milyon ton civarındaki hasadın ve tüketimin yıllar içinde çok değişmediğini görmüştük. Yukarıdaki grafikte ithalatın artışı ile toplam ihtiyacın %50 fazlası yâni bir buçuk katı kadar toplam buğday girdisi olduğunu görüyoruz. Bu durumda farklı bir yerden bakmak gerekiyor. Yurt içi tüketim ve hasad dengesi değişmemişken bu kadar yüksek miktarda ihracatı açıklamak için ihracatı kontrol etmek gerekir diye düşünüyoruz.

İthalatın karşısında ihracatın da çok anlamlı bir karşılık vermediği çok açık. Bu durumda buğdayın girdi olduğu ara ürün ya da bitmiş ürünleri kontrol etmek doğru olabilir.

Sanırım aradığımız gerekçeyi burada yakaladık. Gelin ihracat miktarını bir de ithalat miktarı ile karşılaştıralım.

İthalattaki artışın sebebini yakaladığımızı düşünüyoruz. Son olarak buğday ithalatına karşı un ve unlu mamil ihracatındaki dış ticaret dengesini de gözden geçirelim.

Netice itibariyle Rusya ile Ukrayna arasındaki çatışma halinin uzaması ve buğday ithalatımızın bu bağlamda sekteye uğraması bizi aç bırakmayacaktır. Ancak un ve unlu mamül ihracatımızı sekteye uğratacağı âşikâr.

Son olarak Türkiye, Rusya ve Ukrayna’nın dünyadaki toplam buğday hasatındaki yerinden bahsederek paylaşımımıza son vereceğiz.

Ülke	Toplam Hasat (Milyon Ton)	Dünya Hasadındaki Payı (%)
Çin	133,6	17,4
Hindistan	103,6	13,5
Rusya	74,5	9,7
ABD	52,3	6,8
Fransa	40,6	5,3
Kanada	32,3	4,2
Ukrayna	28,4	3,7
Pakistan	24,4	3,2
Almanya	23,1	3,0
Arjantin	19,5	2,5
Türkiye	19,0	2,5
Dünya	765,8	100,0

Aslında buradan baktığımızda Rusya ve Ukrayna’nın toplam buğday hasadı dünya toplamının %13’ünü tekâbül etmekte. Bu da sadece bizim gibi kendi ihtiyacını büyük ölçüde karşılayan ülkelerin değil buğday konusunda net ithalatçı olan ülkelerin mevcut durumdan endişe duymasını gerektirmektedir.

Durum ne olursa olsun artık tüm savaşların bitmesi temennisiyle…