Asgâri Ücretin ve Farklı Ürünler Temelinde Alım Gücünün Yıllara Göre Değişimi – 2022 Güncelleme
2020 yılında ilkini paylaştığımız (Asgâri Ücretin ve Farklı Ürünler Temelinde Alım Gücünün Yıllara Göre Değişimi)ve 2021 yılında da güncellediğimiz (Asgâri Ücretin ve Farklı Ürünler Temelinde Alım Gücünün Yıllara Göre Değişimi – 2021 Güncelleme) asgarî ücretin farklı ürünler temelinde alım gücü değerlendirmemizi son kez 2022 asgarî ücretinin belirleneceği günlerde güncel fiyatlarla bir gözden geçirmiştik. (Asgarî Ücrette Çöküşün Ardından Ne Olacak, Ne Olmalı?).
Son yazımızda o günlerde konuşulan rakamlar üzerinden o günkü fiyatlarla bir ön görüde bulunmuştuk. Ancak asgâri ücret zammı beklenen kadar (%40) mertebesinde yapılırken ücret üzerindeki vergi yükü tamamen kaldırılarak net %50 artış sağlandı. Bu konuda yaklaşık 1 yıl önce (7 Aralık 2020) öneride bulunmuş olmanın haklı gururunu da yaşıyoruz (Asgârî Ücretteki Vergi Yükünün Paylaşılması).
Buna karşın 12 Aralık’tan bugüne fiyatlardaki artış da çok ciddi seviyede gerçekleşti.
Bu nedenlerle öncelikle geçmiş yıllarda brüt ücret üzerinden yaptığımız değerlendirmeyi net ücret üzerinden yapmak gereği hâsıl oldu. Eski paylaşımlardaki geçmiş verilerle bugünkü paylaşımdaki geçmiş veriler arasındaki fark bundan ibârettir, dikkatinize sunarım. Fiyatları da güncelleyerek artık mevcut durumu ortaya koyalım.
Öncelikle net asgâri ücretin brüt ücrete oranını yıllara göre bir değerlendirelim.
Grafiğe baktığımızda 3 farklı döneme ayırmamız mümkün. Bir kaç istisna dışında %62-70 arasında değişen oranlarla 1975-1998 yılları arası dönemi %71-74 arasında değişen oranlarla 1998-2007 ve %79 ile 2008-2021 yıllarını görüyoruz. Bu 3 dönemin ardından asgâri ücretten vergi alınmasının sonra ermesi ile yeni bir dönem başlıyor. Yeni oran ise %85. Bu konuyu daha önce ayrıntılı olarak incelemiştik (Ücret Gelirlerindeki Vergi Yükü (1950-2020)) ancak artık yeni duruma göre yeniden değerlendirmek gerekecek.
Asgârî Ücret – ABD Doları
Asgârî Ücret – Ekmek
Asgârî Ücret – Süt
Asgârî Ücret – Et
Asgârî Ücret – Benzin
Asgârî Ücret – Doğalgaz
Asgârî Ücret – Elektrik
Ölçülen tüm ürünlerde 2022 yılı için belirlenen asgâri ücretin alım gücünün 2021 yıl başının gerisine düştüğünü açıkça görebiliyoruz. Bu değer kaybını hesapladığımızda ve bizi ne kadar geriye çektiğini özetlersek aşağıdaki tabloyu elde edebiliriz.
| Ürün | 2021 Yıl Başı | 2022 Yıl Başı | Değişim (%) | Eşdeğer Yıl |
|---|---|---|---|---|
| Dolar | 380.2 | 318.5 | -%16 | 2007 |
| Ekmek | 376.8 | 297.7 | -%21 | 2018 |
| Süt | 1,009.3 | 905.0 | -%10 | 2015 |
| Et | 78.3 | 70.6 | -%10 | 2018 |
| Benzin | 393.6 | 329.5 | -%16 | 2018 |
| Doğalgaz | 1,774.7 | 1,559.7 | -%12 | 2017 |
| Elektrik | 4,387.6 | 3,160.5 | -%28 | 2015 |
Bu tablo bize en büyük kaybın elektrikte olduğunu ve alım gücünde ortalama %16 civarında kayıp olduğunu gösteriyor. Dolar dışında tüm ürünlerde 2015-2018 yılları arasına geri döndüğümüzü görüyoruz. Dolar temelinde ise 2007 yılı seviyesine geri döndüğümüz dikkatimizi çekiyor.
Açlık / Yoksulluk Sınırı ve Asgârî Ücret
Açlık ve yoksulluk sınırında da geriye düştüğümüzü görüyoruz. Her ikisinde de eşdeğer yıl 2019 olarak değerlendirilebilir. Açlık sınırında yıl başı itibâriyle hâlen %100’ün üstünde olduğumuzu görüyoruz. Yoksulluk sınırında ise 3 yıldır %33 mertebesine çakılı kalmış durumdayız.
Tüm bunları değerlendirdiğimizde yıl içerisinde olabilecek muhtemel zamlar ile asgâri ücretin 2023 yılı başında da ciddi bir artışa muhtaç olduğunu söyleyebiliriz. Ya da 2022 yılı içinde temel ihtiyaçlarda zammın aksine indirim sağlanması ile refahın artırılması gerekmektedir.