Bir Aşı Hikâyesi

Türkiye’de aşılamanın başlamasının üzerinden tam 1 ay geçti. Aşılamanın başladığı 14 Ocak tarihinde yaptığımız paylaşım (Buyurun Aşıya…) sonrası güncel duruma ve bu sürede ne kadar aşı yapıldı, eş zamanlı olarak dünya genelinde durum nasıl bir kontrol edelim.

Türkiye’de aşılamanın ilk başladığı saatlerde dünya genelinde 48 ülkede aşılama başlamıştı. Geçtiğimiz bir ayda bu sayı 85’e kadar çıktı ve uygulanan toplam aşı sayısı ise 170 milyonu geçti.

Bu 85 ülkenin dünya nüfusunun ne kadarına tekâbül ettiğine baktığımızda 5.6 milyar ile %72 olduğunu görüyoruz. Bir ay önce bu sayı tam yarısı idi: 2.8 milyar.

85 ülkede yapılan 171 milyonu aşkın aşının ülkeler temelinde dağılımına bir göz atalım.

Ülke	Uygulanan Aşı
Amerika Birleşik Devletleri	50,640,000
Çin	40,520,000
Birleşik Krallık	15,090,000
Hindistan	8,260,000
İsrail	6,280,000
Brezilya	5,130,000
Birleşik Arap Emirlikleri	5,010,000
Almanya	3,970,000
Rusya	3,900,000
Türkiye	3,878,958
İtalya	2,960,000
Fransa	2,840,000
İspanya	2,420,000
Polonya	2,070,000
Şili	1,890,000
Endonezya	1,480,000
Fas	1,390,000
Kanada	1,220,000
Romanya	1,010,000
Sırbistan	950,871
Bangladeş	736,680
Meksika	726,002
Arjantin	606,245
Hollanda	548,430
Belçika	542,608
Yunanistan	526,369
Portekiz	505,371
Diğer (500 Binden Düşük 59 Ülke)	6,422,878
Toplam	171,524,412

%72’lik nüfus ve yukarıdaki sayılar oldukça yüksek gibi gözüküyor. Ancak gerçek maalesef bu değil. Çünkü aşılamaya başlayan ülkeler gerek tedarik edilen aşı miktarı gerekse lojistik sebeplerle nüfusunun çok düşük bir kısmını aşılayabildi.

Türkiye’nin ise bir çok ülkeye göre 1 aya yakın geriden başlamasına rağmen 4 milyona yakın aşılama ile ilk 10 içinde yer aldığını açık bir şekilde görüyoruz.

İsterseniz ülkelerin uyguladıkları aşı sayısını bir de nüfuslarına oranlayalım:

Ülke	Uygulanan Aşı (% Nüfus)	Ülke	Uygulanan Aşı (% Nüfus)
Gibraltar	71.83	İspanya	5.17
İsrail	68.28	Slovakya	5.17
Seyşeller	52.49	İrlanda	5.17
Birleşik Arap Emirlikleri	50.33	Estonya	5.14
Keymen Adaları	23.48	Yunanistan	5.06
Birleşik Krallık	22.17	Portekiz	4.96
Jersey	21.47	Finlandiya	4.93
Turks ve Caicos Adaları	17.08	İtalya	4.90
Bermuda	16.09	Macaristan	4.80
Guernsey	15.84	Almanya	4.73
Man Adaları	15.82	Belçika	4.67
Amerika Birleşik Devletleri	15.25	Maldivler	4.64
Bahreyn	13.98	Kıbrıs Rum Kesimi	4.59
Malta	10.96	Türkiye	4.57
Faroe Adaları	10.93	Grönland	4.55
Sırbistan	10.91	İsveç	4.52
Şili	9.84	Singapur	4.36
Angila	8.89	Fransa	4.35
Danimarka	6.73	Çekya	4.18
Monako	6.09	Avusturya	4.04
İzlanda	5.73	Fas	3.74
Litvanya	5.64	Lüksemburg	3.39
Slovenya	5.64	Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti	3.37
İsviçre	5.54	Kanada	3.22
Polonya	5.47	Hollanda	3.20
Norveç	5.29	Çin	2.82
Romanya	5.27	Diğer (%2.80’den Düşük 33 Ülke)	0.72
Aşılama Yapılan Ülkeler Toplamı	3.06	Dünya Toplamı	2.20

Yukarıda da belirttiğimiz gibi nüfusunun neredeyse yarısından fazlasını aşılamayı başaran 4 ülke dışında diğer ülkelerin yaygın aşılamadan oldukça uzak olduğunu görüyoruz. Şüphesiz 24 bin ve 52 binlik nüfusları ile Gibraltar ve Seyşeller referans olmayacaktır ancak İsrail ve Birleşik Arap Emirlikleri 10 milyona yakın nüfusları ile oldukça başarılı. Toplamda ise aşılama yapılan ülkeler temelinde %3.06 ve dünya genelinde ise %2.20’de kalındığını söyleyebiliriz.

Türkiye ise %4.57 oran ile 41inci sırada yer alıyor. Ancak %4-6 aralığında çok yakın oranlarla 27 ülkenin sıkışık bir sıralama içinde olduğunu belirtmekte fayda var. Aynı zamanda ülkemizden yaklaşık 20 gün önce başlayan Avrupa Birliği’nde ise bu oran henüz %4.70…

Burada aslında 2 ay içinde kat edilen yolun ne kadar kısıtlı olduğu karşımıza çıkıyor. Mevcut durumu bir grafik ile gösterdiğimizde daha çok yolumuz olduğunu net bir şekilde görebiliyoruz.

%2.20!.. Evet aşılamanın ilk 1 ayında %0.42 olan bu oran 2. ay sonunda ancak %2.20’ye çıkabildi…

Ayrıca bu sayının tek doz olduğunu da hatırlatmakta fayda var. O zaman her iki dozun da uygulanması ile koruma altına alınan toplam nüfusa da bir göz atarak paylaşımımıza son verelim.

Ülke	Çift Doz Aşı Uygulanan Kişi
İsrail	2,460,000
Rusya	1,700,000
Almanya	1,330,000
Amerika Birleşik Devletleri	1,308,000
İtalya	1,280,000
İspanya	1,000,000
Polonya	624,907
Fransa	614,496
Birleşik Krallık	534,869
Türkiye	496,218
Endonezya	415,486
Romanya	334,188
Arjantin	234,616
Portekiz	184,694
Brezilya	178,468
Belçika	178,125
Kanada	173,804
Sırbistan	167,710
Danimarka	166,555
Çekya	161,809
Yunanistan	154,907
Avusturya	136,564
Macaristan	128,195
İsveç	116,206
Diğer (100 Binden Düşük 27 Ülke)	758,295
Toplam	14,838,112

Aşılama yapan 85 ülkeden sadece 51’inin çift doz uygulamasına başladığını görüyoruz. 2 buçuk milyonu geçen ülke henüz yok. Türkiye ise sıralamada toplam aşılamada olduğu gibi 10. sırada yer alıyor.

Ülke	Çift Doz Aşı Uygulanan Nüfus (%)	Ülke	Çift Doz Aşı Uygulanan Nüfus (%)
İsrail	26.75	Almanya	1.58
Gibraltar	25.52	Belçika	1.53
Seyşeller	14.05	Avusturya	1.51
Keymen Adaları	9.62	Çekya	1.51
Man Adası	3.90	Yunanistan	1.49
Malta	3.33	Macaristan	1.33
Jersey	3.25	Norveç	1.22
Danimarka	2.87	Finlandiya	1.21
Bermuda	2.58	Hırvatistan	1.17
Faroe Adaları	2.49	Rusya	1.16
Slovenya	2.28	Güney Kıbrıs Rum Kesimi	1.16
İspanya	2.14	İsveç	1.15
İtalya	2.12	Slovakya	1.13
Litvanya	2.01	Fransa	0.94
Sırbistan	1.92	Letonya	0.86
Portekiz	1.81	Lüksemburg	0.83
İrlanda	1.81	Birleşik Krallık	0.79
Romanya	1.74	Türkiye	0.58
Estonya	1.67	Kosta Rika	0.55
Polonya	1.65	Arjantin	0.52
İzlanda	1.62	Diğer (%0.50’den Düşük 10 Ülke)	0.22
Çift Doz Aşı Yapılan Ülkeler Toplamı	0.81	Dünya Toplamı	0.19

Aslına bakarsanız durum gerçekten hiç iç açıcı değil. %10 sınırını aşan sadece 3 ülke varken %50 sınırını aşan hiç ülke yok, hattâ %30’u bile… Çift doz uygulama yapan ülkelerin toplamı %1’in altındayken tüm dünyayı göz önünde bulundurusak %0.2’nin altındayız. Yâni henüz her 1,000 kişinin 2’si çift doz aşıya kavuşmamış durumda. Kısacası daha çok başındayız.

Paylaşımımıza son vermeden önce 2 ülke ve AB için bir parantez açmak istiyoruz. Bildiğiniz üzere Kanada, ülke nüfusunun neredeyse 3 katı miktarda aşı siparişi vererek dünya ve Türkiye gündemini uzun süre meşgul etmişti. Aynı zamanda Avrupa Birliği ve ABD de aşı ihracatına uygulanan kısıtlamalar ile DSÖ’nün dahi tepkisini çekmişti. Gelin bu ülkeler ve bölge için özel olarak Almanya’yı da ilave ederek genel duruma bakalım.

Ülke / Bölge	Uygulanan Aşı	Uygulanan Aşı (% Nüfus)	Çift Doz Aşı Uygulanan Kişi	Çift Doz Aşı Uygulanan Nüfus (%)
Kanada	1,220,000	3.22	173,804	0.46
Amerika Birleşik Devletleri	50,640,000	15.25	1,308,000	0.39
Avrupa Birliği	21,020,000	4.70	6,870,000	1.53
Almanya	3,970,000	4.73	1,330,000	1.58
Türkiye	3,878,958	4.57	496,218	0.58

Kanada ne kadar doğru bir karar almış değil mi? Yukarıda da belirttiğimiz gibi nüfusunun çok üzerinde aşı siparişi ve 14 Aralık 2020’de dünyada ilk aşılamanın başladığı ülke olarak dikkat çeken Kanada oldukça geride kalmış durumda. Türkiye’den tam 1 ay önce başlamasına rağmen hem toplam hem de çift doz uygulamada 3’te 1’imiz düzeyinde kalmış durumdalar.

ABD ise ilk doz aşı uygulamasında oldukça hızlı ilerlerken ikinci dozlarda yavaş davranıyor. AB’nin ve Almanya’nın ise ilk doz uygulamada Türkiye’den neredeyse 1 ay önce başlamasına rağmen yerinde saydığını, ikinci doz uygulamasında da yine aynı şekilde yavaş bir seyir izlediğiniz görüyoruz. Burada muhtemelen İngiltere gibi 2 dozun arasını açarak hem daha yüksek koruma hem de daha yaygın aşılama hedeflenmektedir.

Kısacası ölçüsüz siparişler, ihracat kısıtlamaları ve adaletsiz dağılıma göz yummalarına (bizzat müsebbibi olmalarına) rağmen gelişmiş (?) ülkelerin istenen düzeye çıkamadığını söylersek hata etmeyiz.