Asgârî Ücretteki Vergi Yükünün Paylaşılması

Ülkemizde asgârî ücretin tarihçesini ve ücret gelirleri üzerindeki vergi yükünün tarihçesini geçtiğimiz dönemde 2 farklı yazı ile değerlendirmiştik (Ücret Gelirlerindeki Vergi Yükü (1950-2020) ve Asgâri Ücretin ve Farklı Ürünler Temelinde Alım Gücünün Yıllara Göre Değişimi).

Ulusal uygulamanın başladığı 1974 yılından îtibâren belki de en önemli içtimâî meselelerimizden biri olan asgârî ücretin 2021 yılı için belirleneceği günlerde biz de nacizâne önerimizi ortaya koymak isteriz.

Öncelikle elimizdeki kısıtlı ve farklı veri tabanlarından toplanarak harmanlamak sûretiyle elde ettiğimiz veri üzerine kurguladığımız önerimizde, sayısal hata payını belirtmekte fayda var. Ancak bu muhtemel hatanın kurgusal olarak sonucu değiştirmeyeceğini de söylemek doğru olacaktır.

Değerlendirmemize 2020 yılı için vergi geliri hedefinin dökümü ile başlayalım.

Bütçe Kalemi	Bütçe Geliri
Vergi Gelirleri	912,523,630,000
Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri	64,428,192,000
Alınan Bağış ve Yardımlar ile Özel Gelirler	11,076,712,000
Diğer Gelirler	70,115,170,000
Sermâye Gelirleri	13,600,426,000
Alacaklardan Tahsîlat	913,863,000
Red ve İadeler	-130,713,992,000
Net Bütçe Geliri	941,944,001,000

Tablodan da gördüğümüz üzere en büyük gelir kalemi vergi gelirleridir. Peki vergi gelirleri içinde ücretten alınan vergilerin payı ne kadar?

Vergi Kalemi	Vergi Geliri
Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler	286,494,912,000
Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler	18,872,969,000
Dâhilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri	374,532,666,000
Uluslararası Ticâret ve Muamelelerden Alınan Vergiler	180,593,310,000
Damga Vergisi	21,803,021,000
Harçlar	30,220,561,000
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Vergiler	6,191,000
Vergi Gelirleri	912,523,630,000

En büyük 3 vergi kalemini, dâhilde alınan mal ve hizmet vergileri (KDV, ÖTV vb), gelir ve kazanç üzerinden alınan vergiler ve uluslararası ticâret ve muamelelerden alınan vergiler (gümrük vergisi, KDV vb) olarak karşımıza çıkıyor.

Aöacımız gelirler üzerinden alınan vergilerin (özellikle asgârî ücret) azaltılması olduğundan yapılacak bu indirimin bir yerden dengelenmesi gerekliliği vardır. Aksi halde bir çok siyâsetçinin yaptığı gibi popülist ve gerçeklerle bağdaşmayan bir öneri olarak kalacaktır.

Bunlardan 1. ve 3. sıradakilerde yapılacak artış, doğrudan ya da dolaylı olarak tüketim malzemelerinde fiyat artışı olarak yansıyacaktır. Bu nedenle gelirler üzerinden alınan vergilerde yapılacak indirimi buralardan dengelemek çok da anlamlı olmayacaktır. Diğer kalemler ise bu indirimi dengeleyecek büyüklükte olmadığından değerlendirme dışı bırakılmıştır.

Bu durumda tek çare gelirler üzerinden alınacak verginin dağılımını düşük ücretliler lehine değiştirmek ve yüksek gelirliler üzerine yüklemek, çözüm olarak görülmektedir. Aslında mevcut vergi dilimleri bunu sağlayacak şekilde kurgulanmıştır ancak son yıllarda sanırım biraz daha yukarıya doğru ötelemek doğru olacaktır.

2020 yılı için gelir vergisinde uygulanan vergi dilimlerine bir göz atarak çözüm önerimizin ayrıntılarına gelelim.

Vergi Oranı (%)	2020 Vergiye Tâbi Gelir (TL)
15	22,000
20	Sonra gelen 27,000
27	Sonra gelen 131,000
35	180,000 üstü

Bu tabloda 2 değişiklik yapacağız ve bu değişikliklerin sonuçlarını paylaşacağız.

Çözüm Önerileri

Vergi Oranı (%)	2020 Vergiye Tâbi Gelir (TL)
0	22,000
23	Sonra gelen 27,000
30	Sonra gelen 131,000
35	180,000 üstü

İlk çözüm önerimizde 22 bin TL’ye kadar olan gelirlerde gelir vergisinin %0 (sıfır) olarak uygulanması ve 2. kademenin %20 yerine %23 ve 3. kademenin ise %27 yerine %30 olarak uygulanması şeklindedir. Bu uygulamada 2020 yılı için asgârî ücret %11 artışla 2,580TL’ye çıkacaktır. Ancak gelir vergisi kaybı ise 70 milyar TL’ye yaklaşacaktır. Bu da devlet nezdinde %7.3 gelir kaybına tekâbül etmektedir.

Bu önerimizde yıllık 150 bin TL brüt gelir düzeyine kadar tüm gelirlerde vergi yükünün azalacağı ve gelir artışı olacağını ve ancak bu düzeyden sonra gelirlerde düşüş başlayacağını belirtmekte fayda var.

Vergi Oranı (%)	2020 Vergiye Tâbi Gelir (TL)
7.5	22,000
23	Sonra gelen 27,000
30	Sonra gelen 131,000
35	180,000 üstü

İlk kademede devletin ciddi bir gelir kaybı olduğunu düşündüğümüzde biraz daha mâkul seviyede vergi oranı belirlenerek dengeli bir çözüm önerisi yaptığımızda yukarıdaki gibi düşük gelirde alınan %15 verginin yarı yarıya azaltıldığı ve diğer kademelerin ise ilk önerimizdeki hâli ile kaldığını görüyoruz.

Bu uygulamada 2020 yılı için asgârî ücret %7 artışla 2,490TL’ye çıkacaktır. Gelir vergisi kaybı ise bu durumda 20 milyar TL’ye mertebesinde kalacak ve %2.2 gelir kaybı ile sınırlı olacaktır.

Bu önerimizde dönüm noktası yıllık 100 bin TL brüt gelir düzeyinde olacaktır.

Yapılan önerilerle mevcut durumu özet bir tablo ile toparlarsak:

Başlık	Mevcut Durum	Öneri 1	Öneri 2
Asgârî Ücret (TL)	2,324	2,580	2,490
Asgârî Ücrette Değişim	–	+ %11	+ %7
Vergi Gelirinde Değişim (TL)	–	– 70 milyar	– 20 milyar
Vergi Gelirinde Değişim	–	– %7.3	– %2.2

Şüphesiz daha ayrıntılı verilerin olması yapmış olduğumuz değerlendirmeyi daha gerçekçi kılacaktır. Ancak elde edilen kısıtlı veri ile yapılmış da olsa kavramsal olarak doğruluğundan bir şey kaybetmeyeceği âşikârdır.