Dış Ticârette 51 Yıldır Nâmağlup Fasıllar

Dış ticâret verilerimizle ilgili çok derinlere inmeden genel bir bakışı 7 Ağustos’ta paylaşmıştık (1969-2019 Dış Ticâret Verilerine Genel Bakış). Yavaş yavaş ayrıntılara inmeye başlayacağız. İlk başlangıcı fasıllar üzerinden yapalım.

Dış ticârette tanımlanmış 99 ana fasıl bulunmaktadır. Bunların listesini “Dış Ticâret Fasılları” linkinden bulabilirsiniz. Bugünkü paylaşımda bu fasıllar arasında 51 yıldır ithalat / ihracat arası dengenin hiç yön değiştirmediği fasıllardan bahsedeceğiz. Bunun için de zaman harcanır mı? demeyin. Toplam 99 faslın 31 tanesinden bahsediyoruz!..

31 fasıldan bahsediyoruz ama maalesef bunların 24’ü bizim aleyhimize. Yâni ithalatın ihracattan fazla olduğu fasıllar. Diğer 7’si ise tersi; ihracatın ithalattan fazla olduğu fasıllar. Hem de 51 yıldır aralıksız…

Açık verdiğimiz fasıllardan başlayalım:

Fasıl No	Fasıl	Toplam Açıktaki Payı (51 Yıl Ort.)
27	Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar	%31.4
84	Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları	%21.8
85	Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları,aksam-parça-aksesuarı	%8.1
29	Organik kimyasal ürünler	%5.8
39	Plastikler ve mamulleri	%4.4
90	Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar, bunların aksam, parça ve aksesuarı	%3.2
31	Gübreler	%2.1
32	Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar, tanenler, boyalar, pigmentler, vernikler, macunlar, mürekkepler, vb.	%1.8
38	Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb.)	%1.7
48	Kağıt ve karton, kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya	%1.5
76	Alüminyum ve alüminyumdan eşya	%0.9
47	Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları, geri kazanılmış kağıt veya karton (döküntü, kırpıntı ve hurdalar)	%0.6
37	Fotoğrafçılıkta veya sinemacılıkta kullanılan eşya	%0.4
54	Sentetik ve suni filamentler, şeritler ve benzeri sentetik ve suni dokumaya elverişli maddeler	%0.4
79	Çinko ve çinkodan eşya	%0.3
91	Saatler ve bunların aksam ve parçaları	%0.3
35	Albüminoid maddeler, değişikliğe uğramış nişasta esaslı ürünler, tutkallar, enzimler	%0.2
95	Oyuncaklar, oyun ve spor malzemeleri, bunların aksam, parça ve aksesuarı	%0.2
75	Nikel ve nikelden eşya	%0.1
78	Kurşun ve kurşundan eşya	%0.1
80	Kalay ve kalaydan eşya	%0.1
92	Müzik aletleri, bunların aksam, parça ve aksesuarı	%0.1
45	Mantar ve mantardan eşya	%0.01
77	Magnezyum, berilyum (glüsinyum)	%0.005

51 yıldır bir türlü açık vermekten kurtulamadığımız 24 fasıldan toplam açıktaki payı %1.0’ın üzerinde olan 10 fasıl %81.8 pay ile özellikle dikkatimizi çekiyor. İlk 2’deki fasıllar ise %53.2 paya sahip! Diğer 14 fasılın toplam açıktaki payının toplamı ancak %3.7’yi buluyor.

Sürekli fazla verdiğimiz fasıllara da bakalım:

Fasıl No	Fasıl	Toplam Fazladaki Payı (51 Yıl Ort.)
8	Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler	%13.9
24	Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler	%5.0
20	Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar	%3.5
25	Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler ve çimento	%3.5
7	Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular	%3.3
60	Örme eşya	%2.0
58	Özel dokunmuş mensucat, tufte edilmiş dokunabilir mensucat,dantela,duvar halıları, şeritçi ve kaytancı eşyası, işlemeler	%1.4

7 fasılın tamamı da %1.0’ın üstünde ve bu 7 faslın toplam fazladaki payları %32.6’yı buluyor.

Bu iki tablo üzerinden daha derin analizler yapmadan bazı tespitlerde bulunmak istiyorum.

– Sürekli açık verdiğimiz fasılların toplam açıktaki paylarının %85’i geçmesi aslında bu fasılların dış ticarette kronikleşmiş problem olduğu anlamına geliyor.

– Sürekli fazla verdiğimiz fasıllarda toplam fazladaki payın düşük olması ihracat politikamızda çeşitliliği sağlayabildiğimize işâret ediyor. Bunu bütünsel değerlendirmemizde inceleyeceğiz.

– İthalatta sürekli fazla veren fasıllarda ise petrokimya ürünlerinin ve makine-cihazların ağırlıklı olduğunu söyleyebiliriz.

– İhracatta sürekli fazla veren fasılların zirâî ve tekstil ürünler ağırlıklı olduğunu görüyoruz.

Biraz grafik üzerinden incelemeye devam edelim. Açık verdiğimiz fasılları 2 gruba ayıracağız.

Grafikler biraz karmaşık ancak bir kaç çıkarımda bulunabiliriz. İlk grafikte Fasıl 27’nin 51 yıl boyunca hiç değişmeyen bir eğilim izlediğini görüyoruz. Bu faslı petrol ve doğalgaz ithalatı zirvede tutmaktadır. Fasıl 84’ün dalgalanmalar sonrasında son 20 yılda tedrîcî bir düşüş eğilimi dikkatimizi çekiyor. Makine ihracatımızın artması bu fasıldaki açığın azalmasında oldukça etkili.

İkinci grafikte 2 fasıl dışında tüm fasıllar %2’nin altına sıkışmış durumda. Bunlar plastik ürünler ile Fasıl 39 ve ağırlıklı olarak son yıllardaki sağlık yatırımlardan mütevellit tıbbî cihazların etkisiyle Fasıl 90.

Son olarak fazla veren fasılların da grafiklerine bir bakarak analizimizi tamamlayalım.

İlk grafikte 2 fasılda anlamlı bir düşüş eğilimi görüyoruz. Bunlar yenilen meyve olarak Fasıl 8 ve tütün ürünleri ile Fasıl 24.

İkinci grafikte ise 2 fasıl son dönemlerde kısmî bir düşüş eğilimi gösterirken diğer 2’sinin de kısmî artış eğiliminde olduğunu görüyoruz. Bu fasılları alt kırılımlarını incelemeden yorumlamak çok doğru olmayacaktır.

Ancak fazla veren fasıllarla ilgili bir ayrıntıyı unutmamak gerekir. Yıllar ilerledikçe toplam ihracatımızın fasıllar içinde daha yaygınlaşması da bu oranların düşmesine sebep olmaktadır.

Dış ticâretteki 99 faslın 51 yıllık nâmağlup olan 31’ine bu paylaşımda yüzeysel bir bakış attık. İlerleyen paylaşımlarda yıllar içindeki değişimleri daha bütünsel gözle inceleyeceğiz.