1969-2019 Dış Ticâret Verilerine Genel Bakış

Dış ticâret sayfasında ilk analizimiz başlıkta da belirttiğimiz gibi genel bir bakış olacak. İlerleyen zamanlarda daha derin analizlerle dikkatimizi çeken tespitleri sizlerle paylaşacağız.

İlk olarak mutlak ihrâcat-ithâlat değerlerinin yıllık değişimlerine bir bakalım.

Burada ilk 30 yıllık dönem çok net gözükmediği için o dönemi ayrı olarak grafiğe dökmek ihtiyacı hissettik.

50 yıllık dönemde belli dönemlerde durağanlık ya da düşüşler olmakla beraber genel itibariyle toplam dış ticâretimizin sürekli olarak büyüdüğünü görüyoruz.

Peki dış ticâretteki sürekli artış bizim lehimize mi yoksa aleyhimize mi olmuş?

Denge noktasını 50 yıllık dönemde lehimize çevirebildiğimiz herhangi bir dönem olmadı maalesef! Bu grafiği biraz daha netleştirelim ve ihrâcatın ithâlatı karşılama oranına bir bakalım.

50 yıllık süreçte 4 farklı dönemi grafikte işaretledim.

– 1969-1977: %67’den %30’a kadar ani bir düşüş
– 1977-1988: %30’dan %81’e kadar ciddi bir yükseliş
– 1988-2011: %50-80 bandında dalgalanma
– 2011-2019: %56’dan %85’e kadar bir yükseliş

Burada 2 yükseliş dönemlerinin temel farklılığı önceki dönemlerde gizli.

– 1977-1988 yükseliş dönemi her ne kadar 2011-2019 dönemine göre daha büyük bir yükseliş olsa da aslında öncesindeki ani düşüşün sonrasında gelmesi dikkat çekiyor. Ancak yine de önceki düşüş döneminin başladığı 1969 yılındaki %67’nin üstüne çıkmış olması anlamlı bir başarı olduğu söylenebilir.

– 2011-2019 yükseliş döneminin öncesi ise 20 yılı aşkın bir dalgalanma dönemi sonrası geldiğini görüyoruz. Ancak bu dönemde de son dalgalanmanın zirve noktasının üstüne çıkılmış olduğu da bir başarı olarak kaydedilmeli.

2011-2019 döneminin henüz bitip bitmediğini önümüzdeki bir kaç yıl içinde göreceğiz. Ancak 1977-1988 yükseliş döneminde ihrâcatın ithâlatı karşılama oranını %30’dan başlayarak %81’e çıkarmayı başardığımızı düşündüğümüzde, bu sefer %56’dan başlayan yeni bir yükseliş döneminde acaba %100’ü aşabilecek miyiz? Bunu zamanla göreceğiz!

Son bir değerlendirme ile paylaşımımıza son vereceğiz. 50 yıllık dönemde Türkiye’nin gayri sâfi yurt içi hâsılasının da (GSYH) artışta olduğunu biliyoruz. O zaman ihrâcattaki ve karşılama oranındaki (1969-1977 dönemi hariç) bu artış GSYH’daki artıştan daha yavaş ya da daha hızlı olarak ayrışıyor mu? Bu aşamada ihrâcatın GSYH’ya oranına bakalım.

Bu grafikten 1969 yılında %3 mertebesinde olan bu oranın sürekli bir artış eğilimi ile 2019 yılında en yüksek değeri olan %23’e ulaştığını görüyoruz. Aynı oranı ithâlat için de bakabiliriz.

İthâlat için de benzer yorumu yapabiliriz. %4 mertebesinde başlayan yükseliş %25’i aşan seviyeye gelmiş durumda. Peki bu iki grafiği birleştirirsek karşımıza nasıl bir tablo çıkar?

İhrâcatın ve ithâlatın GSYH’ya oranlarındaki artış toplamda dış ticaretin oranının %7 mertebesinden %50’ye varan bir yükselişle sonuçlandığını görüyoruz.

Bu artışın teknik bir gösterge olup olmadığını iktisatçılar daha sağlıklı değerlendirecektir. Ancak bu oranın ifade ettiği 2 şey var;

– Ekonomimizin küreselleşmenin etkisi ile daha dışa dönük hâl alması
– Çift yönlü dışarıya olan bağımlılığımızın artışı nedeniyle döviz kurunun ekonomik hayatımızda öneminin giderek artması

Vel hâsılı kelâm Türkiye değerlendirdiğimiz dönem içerisinde hem mutlak olarak hem de GSYH’sı içindeki oran olarak dış ticâretini her geçen gün anlamlı boyutta büyütmektedir. Ancak dış ticâretteki dengeyi henüz kendi lehimize çevirebilmiş değiliz.

Dış ticâret verilerine genel bakışımızı burada nihâyete erdirirken aleyhimize olan dış ticâret dengemizin ürünler ve ülkeler temelinde değerlendirmesini ilerleyen günlerde ayrıca sizlerle paylaşacağız.